भारतातील वाघांची संख्या – एक आशादायक वाटचाल:
भारतीय वन्यजीव सर्वेक्षणानुसार, २०१० मध्ये जिथे देशभरात केवळ सुमारे १,४११ वाघ होते, आज ती संख्या वाढून ३,१६७ (२०२४ डेटा) पर्यंत पोहोचली आहे. ही वाढ जगभरात सर्वाधिक मानली जाते.
Project Tiger (1973) ही केंद्र शासनाची प्रमुख योजना वाघांच्या संरक्षणासाठी सुरू करण्यात आली. ५० वर्षांनंतरही ही योजना कार्यक्षमतेने सुरू आहे.
प्रमुख कारणे व यशस्वी उपक्रम:
- Project Tiger ची प्रभावी अंमलबजावणी
- देशभरातील ५६ वाघ प्रकल्प (Tiger Reserves) मध्ये संरक्षण यंत्रणा अधिक मजबूत करण्यात आली.
- Camera Trapping व GPS कॉलरिंग
- वाघांची गणना, हालचाल आणि आरोग्यावर वैज्ञानिक पद्धतीने लक्ष ठेवले जाते.
- स्थानीय समुदायांचा सहभाग
- वनग्रामांतून लोकांना पर्यावरण संवर्धनाच्या दिशेने प्रोत्साहित करून रोजगार निर्माण करण्यात आला.
- E–Surveillance प्रणाली
भारताचा आंतरराष्ट्रीय गौरव:
भारत हा आज जगातील सर्वाधिक वाघ असलेला देश ठरला आहे – जगातील एकूण वाघांपैकी ७०% पेक्षा जास्त वाघ भारतात आहेत. यामुळे भारताची भूमिका ग्लोबल टायगर संरक्षण मॉडेल म्हणून ओळखली जाते.
पुढील दिशादर्शक पावले:
जंगल क्षेत्राचे संरक्षण
मनुष्य–प्राणी संघर्ष कमी करणे
अवैध शिकारीविरुद्ध कठोर पावले
जैवविविधतेचा समतोल राखणे
"वाघ वाचवा – जंगल वाचवा – पर्यावरण वाचवा" हे त्रिसूत्री धोरण भारताने केवळ शब्दांतच नव्हे तर कृतीतही सिध्द केले आहे. जागतिक वाघ दिनाच्या निमित्ताने, आपण सर्वांनी वन्यजीव संरक्षणाची जबाबदारी आपली मानून पुढाकार घ्यावा.
Global Tiger Day 2025, वाघ संरक्षण भारत, Project Tiger योजना, Tiger Population India, वन्यजीव संवर्धन, Save Tigers in India, India Wildlife Success Story
